Tổn thất chung General Average là gì? Những quy tắc về luật tổn thất chung 1982 trong Logistics

Theo luật hàng hải chung York-Antwerp Rules năm 2016, luật tổn thất chung General Average là một nguyên tắc trong vận tải biển và bảo hiểm hàng hải, yêu cầu tất cả các bên liên quan (chủ tàu, chủ hàng, và các bên bảo hiểm) phải chia sẻ các chi phí phát sinh từ hành động cứu tàu trong tình huống khẩn cấp.

Điều này có nghĩa là, nếu một phần hàng hóa bị hy sinh để cứu tàu và phần còn lại của hàng hóa, thì mọi người phải đóng góp một phần chi phí để bù đắp tổn thất đó.

Quy trình phân bổ và tính toán tổn thất chung

Bạn có bao giờ tự hỏi làm thế nào để tính toán và phân bổ tổn thất chung (General Average) khi xảy ra sự cố trên biển không? Dưới đây là quy trình phân bổ và tính toán tổn thất chung khi xảy ra sự cố hàng hải dựa theo điều 293 luật phân bổ tổn thất chung nằm tại chương XVI trong Bộ luật hàng hải Việt Nam 2015 số 95/2015/QH13 áp dụng 2024 mà bạn nên biết: 

Bước 1: Xác định giá trị tổn thất chung

Trước tiên, chúng ta cần xác định tổng giá trị tổn thất chung bao gồm những hy sinh và chi phí được công nhận là tổn thất chung. Nếu hàng hóa bị hy sinh, giá trị được tính dựa trên giá trị hàng hóa lúc dỡ hàng, căn cứ vào hóa đơn thương mại hoặc giá hàng lúc xếp hàng xuống tàu. 

Giá trị này bao gồm cả phí bảo hiểm và cước phí, trừ trường hợp cước phí không thuộc trách nhiệm thanh toán của chủ hàng.

=>> Để xác định được các thiệt hại hàng hải, thì bạn nên đọc qua bài viết các điều kiện bảo hiểm ICC

Bước 2: Xác định giá trị chịu phân bổ tổn thất

Giá trị chịu phân bổ là giá trị tài sản có mặt trên tàu vào thời điểm xảy ra tổn thất chung, bao gồm cả những giá trị đã hy sinh vì an toàn chung. Giá trị này không bao gồm những tài sản mất mát hay hư hại trước tổn thất chung, nhưng nếu tổn thất riêng xảy ra sau tổn thất chung thì vẫn được tính vào.

Công thức giá trị chịu phân bổ được tính như sau: 

Giá trị chịu phân bổ tổn thất chung = hàng hóa khi chưa có tổn thất (kể cả chi phí tổn thất chung) + giá trị con tàu – giá trị tổn thất riêng xảy ra trước khi có tổn thất chung.

Tại thời điểm kết thúc hành trình thì công thức tính giá trị phân bổ sẽ là: 

Giá trị chịu phân bổ = giá trị của tàu và hàng khi về đến bến + chi phí tổn thất chung + giá trị tài sản đã hy sinh + giá trị tổn thất riêng xảy ra sau khi tổn thất chung.

Bước 3: Xác định tỷ lệ đóng góp

Tỷ lệ đóng góp được tính bằng cách chia tổng giá trị tổn thất chung cho tổng giá trị chịu phân bổ, sau đó nhân với 100% để ra tỷ lệ phần trăm. Công thức là: 

Tỷ lệ đóng góp = (Tổng giá trị tổn thất chung / Tổng giá trị chịu phân bổ) x 100% = L/CV

Bước 4: Tính toán số tiền phải đóng góp của từng quyền lợi

Số tiền phải đóng góp của mỗi quyền lợi được tính bằng cách nhân tỷ lệ đóng góp với giá trị đóng góp của từng quyền lợi. Công thức là: 

Số tiền đóng góp (C) = Giá trị đóng góp của từng quyền lợi x Tỷ lệ đóng góp = (L / CV) * v

Trong đó:

• C là số tiền phải đóng góp vào tổn thất chung của mỗi quyền lợi.
• L là tổng giá trị tổn thất chung.
• CV là tổng giá trị chịu phân bổ.
• v là giá trị chịu phân bổ của từng quyền lợi.

Bước 5: Tính toán kết quả tài chính

Cuối cùng, chúng ta tính toán kết quả tài chính bằng cách lấy số tiền đóng góp tổn thất chung trừ đi phần giá trị tài sản hoặc chi phí mà mỗi chủ hàng hay chủ tàu đã tự bỏ ra trong hành động tổn thất chung. Công thức tính: 

Kết quả tài chính = số tiền đóng góp tổn thất chung – giá trị tài sản hoặc chi phí tự bỏ ra trong tổn thất chung.

Ví dụ về cách tính toán tổn thất chung

Giả sử một con tàu chở hàng từ Việt Nam đến Nhật Bản gặp phải bão lớn giữa biển, buộc phải vứt bỏ một phần hàng hóa để cứu tàu và những hàng hóa còn lại. Tổng giá trị tổn thất chung do việc vứt hàng hóa là 100.000 USD.

Trên tàu có ba loại quyền lợi cần phân bổ tổn thất chung:

• Tàu: 500.000 USD
• Hàng hóa: 300.000 USD
• Cước phí chưa thu (freight at risk): 200.000 USD

Vậy tổng giá trị tổn thất chung là 100.000 USD, bao gồm chi phí vứt bỏ hàng hóa để cứu tàu.

Giá trị chịu phân bổ là tổng giá trị tài sản có mặt trên tàu vào thời điểm xảy ra tổn thất chung sẽ là: Giá trị chịu phân bổ = Giá trị tàu + Giá trị hàng hóa + Cước phí chưa thu = 500.000 USD + 300.000 USD + 200.000 USD = 1.000.000 USD

Lúc này, tỷ lệ đóng góp sẽ là: Tỷ lệ đóng góp = (Tổng giá trị tổn thất chung / Tổng giá trị chịu phân bổ) x 100% = (100.000 USD / 1.000.000 USD) x 100% = 10%

Khi này, số tiền phải đóng góp của mỗi quyền lợi sẽ được tính như sau: 

• Tàu: 500.000 USD x 10% = 50.000 USD
• Hàng hóa: 300.000 USD x 10% = 30.000 USD
• Cước phí chưa thu: 200.000 USD x 10% = 20.000 USD

Kết quả tài chính là số tiền thực sự thu về hoặc bỏ thêm ra của từng chủ hàng hay chủ tàu sau khi trừ đi phần giá trị tài sản hoặc chi phí họ đã tự bỏ ra trong hành động tổn thất chung. Trong ví dụ này, giả sử chủ tàu đã tự bỏ ra 20.000 USD để chi trả chi phí cứu tàu:

• Chủ tàu: 50.000 USD – 20.000 USD = 30.000 USD
• Chủ hàng: 30.000 USD (không có chi phí tự bỏ ra)
• Cước phí chưa thu: 20.000 USD (không có chi phí tự bỏ ra)

Quy tắc York – Antwerp về General Average trong xuất nhập khẩu

Quy tắc về tổn thất chung lần đầu tiên được thông qua tại York (Anh) năm 1864, gọi là Quy tắc York. Sau đó, quy tắc này được sửa đổi và bổ sung tại Antwerp (Bỉ) vào năm 1924, tạo thành Quy tắc York-Antwerp. Quy tắc này đã trải qua nhiều lần sửa đổi vào các năm 1950, 1974, 1990, 1994 và gần đây nhất là năm 2004.

Có hai loại điều khoản trong Quy tắc York-Antwerp:

• Điều khoản theo chữ cái (từ A đến G): Những điều khoản này quy định các vấn đề chung nhất về tổn thất chung, bao gồm định nghĩa tổn thất chung, hành động tổn thất chung, và các nguyên tắc tính toán, phân bổ tổn thất chung.
• Điều khoản theo số La Mã (từ I đến XXIII): Những điều khoản này quy định các trường hợp hy sinh và chi phí tổn thất chung cụ thể.

Điều khoản giải thích: Quy định tổn thất chung được giải quyết theo các điều khoản bằng chữ trừ khi điều khoản tối cao và điều khoản bằng chữ quy định khác.

Điều khoản tối cao: Trong mọi trường hợp, chỉ những chi phí và hy sinh được chi ra một cách hợp lý mới được thừa nhận là tổn thất chung.

Tuy nhiên, dưới áp lực từ Liên đoàn bảo hiểm hàng hải quốc tế (International Union of Marine Insurers – IUMI), Quy tắc York-Antwerp năm 2004 đã có một số thay đổi quan trọng:

• Quy tắc VI: Chi phí cứu hộ bị loại trừ khỏi tổn thất chung.
• Loại bỏ nguyên tắc 2: Chỉ có các tổn thất và chi phí xảy ra vì an toàn chung của các tài sản trong hành trình mới được đưa vào tổn thất chung. Các chi phí vì lợi ích chung sẽ bị loại bỏ.
• Quy tắc XI: Tiền lương của sĩ quan thủy thủ trong thời gian tàu lưu lại cảng lánh nạn sẽ không được đưa vào tổn thất chung. Tuy nhiên, chi phí nhiên liệu và phụ tùng thay thế vẫn được đưa vào tổn thất chung.
• Khoản lãi 2% trong quy tắc XX: Bị bãi bỏ.
• Lãi suất trong quy tắc XXI: Được duy trì nhưng không phải là 7% mà sẽ do Ủy ban hàng hải quốc tế (CMI) ấn định hàng năm.
• Thời hiệu tố tụng: 1 năm kể từ ngày bản tính toán phân bổ tổn thất chung được công bố, hoặc 6 năm kể từ ngày kết thúc hành trình trong đó đã xảy ra tổn thất chung. Tuy nhiên, các bên vẫn có thể thỏa thuận kéo dài thời hạn này.

Một số câu hỏi thường gặp về tổn thất chung

Cách xác định tổn thất chung trong hoạt động hàng hải

Tổn thất chung sẽ được các bên liên quan xác định theo các bước như sau: 

• Bước 1: Xác định giá trị tổn thất chung bao gồm tổng giá trị của tất cả các hy sinh và chi phí đã được công nhận là tổn thất chung.
• Bước 2: Xác định giá trị chịu phân bổ bao gồm tổng giá trị tài sản có mặt trên tàu của tất cả các quyền lợi vào thời điểm xảy ra hành động tổn thất chung.
• Bước 3: Xác định tỷ lệ đóng góp theo công thức Tỷ lệ đóng góp = (Tổng giá trị tổn thất chung / Tổng giá trị chịu phân bổ) x 100% = L/CV
• Bước 4: Tính số tiền phải đóng góp của từng quyền lợi theo công thức Số tiền đóng góp (C) = Giá trị đóng góp của từng quyền lợi x Tỷ lệ đóng góp = (L / CV) * v
• Bước 5: Tính toán kết quả tài chính tổn thất chung theo công thức: Kết quả tài chính = số tiền đóng góp tổn thất chung – giá trị tài sản hoặc chi phí tự bỏ ra trong tổn thất chung.

Quy định của pháp luật Việt Nam về tổn thất chung

Theo Bộ Luật Hàng hải Việt Nam số 95/2015/QH13 CHƯƠNG XVI đã quy định chi tiết về tổn thất chung, giúp đảm bảo quyền lợi của các bên liên quan khi gặp phải sự cố trên biển. Dưới đây là trích dẫn lại luật hàng hải về tổn thất chung theo quy định của Việt Nam mà bạn có thể tham khảo: 

Điều 292: Tổn thất chung

• Khái niệm tổn thất chung: Tổn thất chung là những hy sinh và chi phí bất thường được thực hiện có ý thức và hợp lý vì sự an toàn chung. Mục đích là để cứu tàu, hàng hóa, hành lý, và dịch vụ vận chuyển thoát khỏi hiểm họa chung. 
• Mất mát và chi phí hợp lệ: Chỉ những mất mát, hư hỏng và chi phí là hậu quả trực tiếp của hành động gây ra tổn thất chung mới được tính vào tổn thất chung.
• Loại trừ tổn thất liên quan đến môi trường: Mọi mất mát, hư hỏng và chi phí liên quan đến thiệt hại môi trường hoặc do rò rỉ, thải chất gây ô nhiễm từ tài sản trên tàu không được tính vào tổn thất chung.
• Tiền phạt và chi phí do chậm trễ: Các chi phí do dỡ hàng chậm và mọi tổn thất, thiệt hại do chậm trễ không được tính vào tổn thất chung. 
• Chi phí đặc biệt: Chỉ những chi phí đặc biệt vượt quá mức cần thiết mới được tính vào tổn thất chung trong giới hạn hợp lý.

Điều 293: Phân bổ tổn thất chung

• Phân bổ theo tỷ lệ: Tổn thất chung được phân bổ theo tỷ lệ dựa trên giá trị phần tổn thất và phần cứu được tại thời điểm và nơi tàu kết thúc hành trình sau khi xảy ra tổn thất chung. 
• Áp dụng với các bên liên quan: Quy định này cũng áp dụng đối với trường hợp hiểm họa phát sinh do lỗi của người cùng có lợi ích trong tổn thất chung hoặc của người thứ ba. 
• Quyền đòi bồi thường: Việc phân bổ tổn thất chung không loại trừ quyền của người liên quan đòi người có lỗi phải bồi thường cho mình. 
• Thỏa thuận trong hợp đồng: Các nguyên tắc xác định giá trị tổn thất và giá trị phân bổ tổn thất chung do các bên thỏa thuận trong hợp đồng. Nếu không có thỏa thuận, người phân bổ tổn thất sẽ dựa vào các quy định của Chương này và tập quán quốc tế để giải quyết.

Điều 294: Phân bổ tổn thất chung cho hàng hóa bốc lậu lên tàu

Tổn thất của hàng hóa bốc lậu lên tàu hoặc khai sai về chủng loại và giá trị không được tính vào tổn thất chung. Nếu hàng hóa đó cũng được cứu thoát khỏi hiểm họa chung, nó phải chịu một giá trị phân bổ tương ứng. Quy định này ngăn chặn việc lợi dụng tổn thất chung để hợp thức hóa hàng hóa không hợp lệ.

Bảo hiểm hàng hải có chi trả cho tổn thất General Average không?

Bảo hiểm hàng hải thường bao gồm nhiều loại bảo hiểm khác nhau như bảo hiểm thân tàu, bảo hiểm hàng hóa, và bảo hiểm trách nhiệm dân sự. Các loại bảo hiểm này đều có thể chi trả cho tổn thất chung. Tuy nhiên, điều này phụ thuộc vào các điều khoản cụ thể trong hợp đồng bảo hiểm. 

=>> Nếu bạn chưa biết bảo hiểm hàng hải là gì thì bạn hãy đọc bài viết bảo hiểm hàng hải (Marine Insurance) là gì? 

Kết luận

Qua những chia sẻ của Isis Logistics ở bài viết trên, hy vọng bạn đã có thể hiểu rõ hơn về Khái niệm và cách tính tổn thất chung, qua đó giải đáp thắc mắc General Average là gì? Nếu có thắc mắc gì về General Average thì hãy liên hệ với mình để được giải đáp chi tiết nhé. 

=>> Nội dung bài viết được căn thứ theo chương XVI trong Bộ luật hàng hải Việt Nam 2015 số 95/2015/QH13 áp dụng 2024